حکم قتل بیماران روانی چیست؟

بارها در خبرهای روزانه شنیده اید که برخی افراد در زمان عصبانیت لحظه ای دچار مشکل شده و در حالت جنون دست به ارتکاب قتل زده اند و این اتفاق در زمانی افتاده است که قاتل تعادل روانی داشته است .و یا شاید یک شخص به خاطر داشتن جنون و عدم تعادل روانیبه فردی دیگر حمله کرده است . در واقع ضرورت بیان این مفاهیم، بررسی قانونی تاثیر جنون بر ارتکاب قتل و  مجازات افراد قاتل بر حسب قانون می باشد.

مطالبی که در این باره جست و جو میشوند:

قاتل روانی

حکم قاتل روانی

بیمار های روانی

حکم قتل بیماران روانی چیست

حکم قتل قاتل روانی

در این بخش از مقالات تحکیم غیاث عمل قتل و انواع آن را معرفی ،سپس ارتباط  قتل و جنون و حکم کیفری وارد بر قاتل و مقتولی که دچار اختلال روانی است را بررسی کنیم.

تعریف قتل چیست؟

یکی از مهمترین جرائم در جامعه قتل است. در تعریف قتل آمده است: لطمه به حیات دیگری وارد ساختن، یا ایجاد وضعیتی در شخص که منجر به مرگ مغزی میشود.

انواع قتل چیست؟

قتل به دو دسته قتل عمد و قتل غیر عمد تقسیم بندی می شود. حالت روحی قاتل در هنگام ارتکاب جرم تاثیر بسیاری در نحوه قتل و تعیین مجازات آن دارد . دیوانگی و جنون یک حالت روانی است که برخی اعمال را تحت تاثیر قرار می دهد و حالت های غیر قابل کنترلی را می تواند به دنبال داشته باشد. جنون قاتل و مقتول ،در مجازات کیفری قاتل و حد مجازات آن تاثیر گذار خواهد بود. 

لفظ مجنون از نظر حقوقی به چه کسی گفته می شود ؟

شاید از اولین سوالاتی که ممکن است در ذهن مخاطب  شکل بگیرد این باشد که اصطلاحا طبق قانون به چه کسی دیوانه می گویند؟

ملاکی که در قانون برای تشخیص مجنون ارائه شده است در ماده 149 اینگونه بیان شده است : “هرگاه مرتکب در زمان ارتکاب جرم دچار اختلال روانی بوده به‌ نحوی که فاقد اراده یا قوّه تمییز باشد مجنون محسوب می‌شود.”

در واقع ملاک مجنون بودن افراد وجود اختلال روانی در افراد است. به نظر ميرسد، در نظر قانونگذار ايران، جنون يك نوع خاص از اختلال رواني است، يعني جنون را اخص از اختلال رواني دانسته است. چرا كه جنون را آن دسته از اختلالات رواني میداند كه قوه ي تمييز يا اراده را زايل ميكند. بنابراين افراد مبتلا به همه ي انواع اختلالات رواني، مجنون تلقّي نمي شوند ، بلكه تنها آن دسته از افرادی كه قوه تشخیص يا اراده خود را از دست داده باشند مجنون محسوب ميشوند. 

انواع جنون از منظر قانون کیفری چیست؟ 

مبتلايان به اختلالات رواني به عنوان عضوي از جامعه از يكسو نيازمند توجه حمايتي قانونگذار مي باشند. چرا كه به عنوان يك بيمار، بايد حقوق و آزاديهاي فردي و كرامت انسانيشان رعايت گردد؛ و به اين دليل كه يك بيمار رواني هستند نبايد با آنان مانند مجرميني كه قوانين اجتماعي را نقض كرده اند، برخورد شود. از سوي ديگر، اين دسته از مبتلايان به اختلالات رواني ممكن است دچار حالت خطرناك بوده و به آزادي و منافع ديگر افراد جامعه لطمه وارد کنند و نظم و امنيت اجتماعي را مختل نمايند.

 لذا قانونگذار بايد با رويكردي تأميني و حمايتي، در جهت حفظ منافع جامعه و حفظ حقوق و آزاديهاي فردي، با آنان برخورد كند. در موارد قضایی و حقوقی جنون فرد توسط روانپزشکان و روان شناسان جنایی بررسی می شود. انواع جنون از منظر قانون کیفری و جنون در تعاریف حقوقی ، جنون دائمی یا ادواری است.

چه زمانی فرد را مجنون دائمی می نامند؟

چنانچه فرد مجنون دچار اختلال روانی همیشگی باشد به گونه ای که نیاز است همیشه تحت کنترل باشد آن را مجنون دائمی می نامند.

جنون دوره ای و ادواری چیست؟

 برخی افراد دارای اختلالات روانی دوره ای هستند، در واقع این افراد در برخی زمانها به مانند یک فرد عاقل رفتار می کند اما در برخی زمانها رفتارغیرعادی و مجنون واری از خود نشان می دهند که به این اختلال نیز جنون دوره ای یا جنون ادواری  گفته می شود .

منظور از جنون آنی و لحظه ای چیست؟

شاید شما هم با این جملات آشنایی داشته باشید که ” خون جلوی چشمانم را گرفت ” یا ” نفهمیدم چطور کشتمش” یا ” تعادل روحی نداشتم ”  این جملات را معمولا افرادی میگویند  که در درگیری ها دچار خشم شدید وکنشهای پرخاشگرانه یا 

حمله عصبی شده اند و مرتکب قتل شده اند . گاهی افراد به حدی از عصبانیت می رسند که در لحظه ای قدرت تفکر و تعقل خود را از دست می دهند و در همین لحظه مرتکب جرم و جنایتی می شوند . به اصطلاح به این نوع خشم در لحظه جنون آنی گفته می شود .

اثبات جنون آنی در لحظه در لحظه کاری بسیار سخت و پیچیده است و باید بدانید که صرفا عصبانیت بیش از حد نمی تواند دلیلی بر داشتن جنون آنی و مصّونیت قضایی باشد . گاهی افراد برای فرار از مجازات ادعا می کنند که در لحظه دچار جنون آنی شده اند . اما اثبات این امر کار بسیار دشوار و پیچیده ای خواهد بود .

آیا مجرم روانی مسئولیت کیفری دارد؟

بیمار روانی که به دلیل بیماری مرتکب جرم شده «مسئولیت کیفری » ندارد ولی درعین‌ حال بی‌مسئولیت هم نیست. مجرمان روانی گروهی از جمعیت کیفری در جوامع هستند که به دلیل وضع خاص باید رویکردها و مجازاتهای خاصی در مورد آنان اعمال شود. حتما باید مراکز نگهداری بیماران روانی وجود داشته باشد که بتوانیم بیماران روانی مجرم را در مرکزی امن نگه داریم که برای جامعه خطری نداشته باشند و بعد از گذراندن مدت زمان لازم بتوانند به زندگی عادی برگردند.

در حال حاضر، رويكرد قانونگذاران این است كه  اقدامات تأميني و حمايتي، در كنار هم و با توجه به وضعيت بیماران روانی خطرناک اعمال شود.

مفهوم جرم در ارتباط با اختلالات رواني

به طور كلي مفهوم جرم بستگي به مفهوم مجرم دارد. مجرم بودن مستلزم ارتكاب جرم است. در اينجا ارتكاب  هر نوع عملي زيان آور به جامعه مطرح نيست ، بلكه تنها عملي كه در قانون به عنوان جرم شناخته شده است و به موجب قانون مستحق كيفر است مورد توجه مي باشد. شخص بايد داراي ويژگيهايي باشد تا مخاطب قانونگذار كيفري قرار گيرد و اين خصوصيات در همه ي افراد يافت نميشود.

چه زمانی بیمار روانی مخاطب قانون است؟
 

شخص حتما بايد داراي چهار ركن عقل، بلوغ، قصد و اختيار با هم باشد تا بتوان او را مخاطب حقوق كيفري دانست . بنابراين ميتوان گفت مجنون كسي است كه توانايي درك واقعيات از وي سلب شده است و نميتواند به قواعد اجتماعي و نقض آنها بينديشد و اين حاكي از قطع ارتباط بيمار با واقعيت است . به همين خاطر است كه بررسی وقوع جرم از ناحیه بیمار روانی  و چگونگي مسئوليت كيفري او، واجد اهميت فراوان است. 

قتلهای سریالی و علت آن از دیدگاه روانپزشکان

عدم تعادل روانی از ديدگاه روانپزشكان باعث ايجاد اختلال شخصیت در افراد ميشود و آنها را به سوي ارتكاب جرم سوق ميدهد. گاهی یک فرد با چند اختلال روانی روبرو است و مرتکب قتل میشود. اخیرا در ایران قتلهای سریالی زیادی رخ داده است که هر کدام برگرفته از تعصب به موضوع خاصی است. قتل کارگردان معروف ، بابک خرمدین توسط پدر و مادرش نمونه بارز قتل سریالی است.

برای ارتکاب چنین جنایاتی به احتمال خیلی زیاد علل روانی وجود دارد. یک دسته از این بیماری های  جنون و سایکوز  است که باعث می‌شود فرد قدرت تشخیص خوب از بد را نداشته باشد. دسته دوم افراد سایکوز  افراد دارای اختلالات هزیانی هستند، که هر دو نوع اختلال می‌تواند  باعث قتل شود.

مجازات جرم در حالت افاقه چیست؟

از نظر حقوقی اگر افرادی که دارای جنون ادواری هستند ، درزمان سلامت روانی باشند که به آن دوران افاقه هم گفته می شود ، مرتکب جرمی شوند به مانند افراد عادی با آنها برخورد می شود. همچنین اگردرحالت اختلال روانی دچار مشکل شوند و جرمی از او سر بزند مجنون محسوب شده و مانند یک فرد مجنون با او برخورد  و مجازات می شود .

مجازات قتل قاتل روانی و قصاص آن چیست؟

از اولین مباحث تاثیرات جنون در زمان قتل این است که مقتول مجنون باشد .اگر انسان عاقلی یک شخص مجنون را به قتل برساند ، طبق قانون قاتل قصاص نمی شود.طبق ماده  قانون مجازات  ، یکی از شرایط قصاص این است که شخصی که جنایت بر او وارد شده می بایست عاقل باشد درغیراینصورت فرد قاتل قصاص نمی شود. اما این موضوع به معنا و مفهوم مجاز بودن قتل مجنون نیست . کشتن در هر صورت جرم است منتها در قتل مجنون حکم قصاص اجرا نمی شود.

طبق تعریف ماده ۳۰۵ قانون مجازات اسلامی : “مرتکب جنایت عمدی  نسبت به مجنون، علاوه بر پرداخت دیه به تعزیر مقرر در تعزیرات نیز محکوم می‌شود.” منظور از تعزیر مقرر،حبس  سه تا ده سال است که در ماده ۶۱۲ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی آمده است. پس قال هر چند قصاص  نمی‌شود لیکن باید دیه بپردازد و سه تا ده سال زندانی گردد.

اگر قاتل مجنون باشد با او چگونه پرداخت میشود؟

افراد مجنون هم به مانند افرادی که به سن بلوغ نرسیده اند مسئولیت کیفری ندارند و در صورتی که مرتکب جرمی شوند ( حتی قتل ) مجازات نمی شوند . اما  طبق قانون چنانچه حالات و رفتار شخص مجنون باعث ایجاد اختلال در امنیت و نظم جامعه باشد نباید رها باشد و باید به مراکز روان درمانی انتقال داده شود

اگر قتل توسط مجنون ادواری انجام شود چه مجازاتی دارد؟

اگر مجنون ادواری در حالت و دوره جنون  قتلی را مرتکب شود می تواند موجب رفع مسئولیت و مجازات او شود.مسئله مهم تشخیص مرحله سلامت روانی یا وجود اختلال روانی در حین ارتکاب جرم است که مورد بحث قرار می گیرد.از جمله معیارهای مهم، حالت سابق بر ارتکاب جرم است .اگر حالت سابق جرم افاقه و سلامت روانی باشد احتمال این که جرم در حالت افاقه رخ داده بیشتر است ، دراین صورت مرتکب باید جنون خود در زمان ارتکاب جرم را اثبات کند .چنانچه اثبات شد حالت سابق جنون بوده است اولیای دم می بایست اثبات کنند که قاتل درآن زمان مجنون نبوده تا بتوانند حکم قصاص را اجرا کنند.

 کلام آخر

متاسفانه این روزها در جوامع مختلف شاهد قتل های عجیبی هستیم. با توجه به مطالب گفته شده در مورد انواع قتل و جنون و مسئولیت کیفری وارد به قاتل روانی ، و همچنین تعریف مجنون از نظر قانونگذار اسلامی و اشاره ی دقیق به اینکه چه زمانی بیمار روانی مخاطب حقوق كيفري محسوب میشود،تشخیص جنون  قاتل یا جنون مقتول روانی بسیار دشوار است.

مردان به‌ویژه مردان جوان کنش‌های پرخاشگرانه بیشتری داشته و همین کافیست تا جنون آنی به آنها دست دهد و مرتکب قتل شوند.

قانون میگوید اگرچه مجرم روانی مسئولیت کیفری ندارد ، اما باید برای حمایت از مجرمانی که دچار اختلال روانی هستند به عنوان یک عضوی از جامعه تدابیری اندیشید تا بتوان، از امنیت حاکم بر جامعه دفاع و موجب حفظ آن شد.

دیگر مقالات:

دعاوی موات

دعاوی ثبتی

انواع زمین در قانون